Już na początku Wielkiego Tygodnia zakołatała w mej głowie myśl, by wielkosobotni wpis właśnie tak zatytułować. A dlaczego? Otóż w jednej z moich ulubionych scen w filmie Pasja, Maryja poruszona nagłym przeczuciem zadaje pytanie: “Dlaczego ta noc jest inna od wszystkich?:

https://www.youtube.com/watch?v=fG7u-KhFN3k

I chociaż fabuła filmu sugeruje, że chodzi o matczyny instynkt przeczuwający rychłą mękę i śmierć Jezusa, to prawdziwa odpowiedź jest bardziej skomplikowana i wymaga sięgnięcia po odpowiednie lektury. Inaczej ciężko “ogarnąć” zarówno pytanie Maryi, jak i kulturowy kontekst obrzędów Wigilii Paschalnej.

Naczelny rabin Polski, Michael Schudrich w rozmowie z Romanem Bieleckim OP na łamach miesięcznika W drodze, wyjaśnia, że od czasu zniszczenia Świątyni Jerozolimskiej w 70 r. n.e. zaprzestano rytualnej ofiary z baranka, która do tej pory odbywała się rokrocznie w murach przybytku. Zamiast tego, w święto Paschy, w jej miejsce pojawił się seder paschalny, czyli uroczysta kolacja.

Zaczyna ją modlitwa, a potem następuje część najważniejsza, czyli Hagada – opowiadanie o wyjściu z Egiptu. Nie polega ona tylko na samym czytaniu modlitw czy komentarzy, ale przede wszystkim chodzi o dyskusję. Bardzo ważne jest, żeby rozmawiać na ten temat, tłumaczyć i pytać o sens wydarzeń. To jeden z najciekawszych momentów w roku. W tym czasie spożywane są rytualne potrawy w określonej kolejności. Najmłodsze dziecko zaczyna od pytania: Dlaczego ta noc jest inna od wszystkich…?

Liturgia Wigilii Paschalnej trochę nawiązuje do Hagady – opowiada o wyjściu z Egiptu grzechu, z czym wiąże się ofiara Baranka – Jezusa. Upamiętnia najważniejszą noc nowego narodu wybranego – przejście przez Morze Czerwone śmierci. Jak w Haggadzie, w Liturgii Wigilii Paschalnej, każda czynność ma określoną kolejność i wymowę.

Liturgia Światła

Po zapadnięciu zmroku celebrans, asysta i wierni gromadzą się przed świątynią, wokół ogniska, które nie tylko daje ciepło, ale nade wszystko rozjaśnia mroki nocy. Liturgię rozpoczyna poświęcenie ognia i zapalenie od niego nowego paschału, który od tego momentu, przez cały rok, będzie symbolizował Chrystusa Zmartwychwstałego – Światłość Świata. Na paschale kapłan kreśli rylcem krzyż, greckie litery (alfa i omega), przypominając, że Chrystus jest Początkiem i Końcem. Następnie żłobi cyfry bieżącego roku, na znak tego, że do Jezusa należą czas i wieczność. Po czym ozdabia paschał pięcioma ziarnami kadzidła, na pamiątkę pięciu ran Chrystusa, które wydały piękną woń zbawienia.

Tak ozdobioną świecę celebrans wnosi procesjonalnie do kościoła, trzykrotnie wznosząc okrzyk: „Światło Chrystusa”. Wierni odpowiadają za każdym razem: „Bogu niech będą dzięki”. Od płomienia paschału wierni zapalają swoje świece, by w ten sposób zaświadczyć, iż czuwają w oczekiwaniu na przyjście swojego Pana.

Po dojściu do ołtarza kapłan śpiewa starożytny hymn, zwany od pierwszego łacińskiego słowa Exultetem. Ma on charakter radosny, uwielbiający Chrystusa i zwiastuje niezwykłą prawdę, że Chrystus raz na zawsze pokonał śmierć. „Weselcie się już zastępy aniołów w niebie! […] Raduj się ziemio opromieniona tak niezmiernym blaskiem, […] poczuj, że wolna jesteś od mroku, co świat okrywa!” Ów hymn pochwalny zawiera w sobie pełnię teologii paschalnej i jednocześnie kończy pierwszą cześć liturgii Wielkiej Nocy.

Liturgia Słowa

Tak wielu czytań, o tak dużym znaczeniu, nie ma w żadne inne święto, co potwierdza jedyny i niepowtarzalny charakter przeżywanej liturgii. Siedem fragmentów pochodzi ze Starego Testamentu (I. Rdz 1, 1 – 2, 2; II. Rdz 22, 1-18; III. Wj 14, 5 – 15, 1; IV. Iz 54, 4a. 5-14; V. Iz 55, 1-11; VI. Ba 3, 9-15. 32 – 4, 4; VII. Ez 36, 16-17a. 18-28), dwa z Nowego Testamentu (Rz 6, 3-11 i w zależności od roku: Mt 28, 1-10; Mk 16, 1-8 lub Łk 24, 1-12), a po każdym z nich następuje odpowiedź w formie psalmu responsoryjnego i modlitwy, którą wypowiada celebrans, by jeszcze bardziej podkreślić tajemnicę i charakter głoszonego słowa Bożego. Dzięki tym czytaniom przypominamy sobie i śledzimy raz jeszcze całą historię zbawienia. Począwszy od stworzenia świata, przez obietnicę daną Abrahamowi, wyjście Izraelitów z Egiptu, dzieje proroków, którzy widzieli chwałę, upadek i niewolę Narodu Wybranego, dochodzimy do przełomu, którym jest przyjście Jezusa i radość z Jego zmartwychwstania. Ukazana nam zostaje historia miłości Boga do człowieka, pełen logiki Boży plan zbawienia. Ta część Wigilii Paschalnej wymaga od zgromadzonych w kościele szczególnej uwagi i skupienia, by słowo Boże, które słyszymy, dotarło do naszej głębi. Byśmy zrozumieli, jak wielkie dzieła uczynił nam Wszechmocny. Czytań słuchamy w pozycji siedzącej, a na każde wezwanie kapłana: „Módlmy się” wstajemy, po czym odpowiadamy: „Amen”. Po trzecim czytaniu nie usłyszymy zwrotu: „Oto Słowo Boże”, dlatego też nie odpowiadamy „Bogu niech będą dzięki”, lecz w ciszy czekamy na rozpoczęcie Kantyku Mojżesza, który jako kontynuacja czytania zastępuje psalm.

Wspomniane siedem czytań ze Starego Testamentu kończy modlitwa, po której kapłan intonuje hymn Chwała na wysokości Bogu. Ten radosny śpiew odbywa się przy biciu dzwonów i dźwiękach organów. Wówczas kończy się trzydniowy okres ciszy. Teraz całym sercem można wyśpiewać chwałę Temu, który nie tylko przyjął postać człowieka, ale dla nas umarł i zmartwychwstał.

Epistoła, czyli czytanie z Listu św. Pawła do Rzymian, jest głębokim wyrazem tej radości. Skoro jesteśmy zanurzeni przez chrzest w Chrystusie, to znaczy, że razem z Nim możemy powstać z martwych. Po tym czytaniu przychodzi czas na wielkie „Alleluja”. Po długim okresie ponad czterdziestu dni, znów śpiewamy te słowa, by w pełni uniesienia i radości usłyszeć w Ewangelii, że grób jest pusty. Ostatnim punktem liturgii słowa jest homilia.

Liturgia Chrzcielna

Liturgia ta stanowi przypomnienie i świętowanie swojego własnego chrztu. Rozpoczyna się Litanią do wszystkich Świętych, którzy już teraz radują się nowym życiem.

Po niej następuje błogosławieństwo wody chrzcielnej. Kapłan śpiewa lub czyta modlitwę, prosząc Boga, by przez tę wodę człowiek mógł obmyć się z grzechu i stać się dzieckiem Bożym z łaski Ducha Świętego. Święcąc wodę kapłan trzykrotnie zanurza w niej płonący paschał, odmawiając przy tym modlitwę, na którą wszyscy zebrani odpowiadają: „Amen”. Wówczas zgromadzeni, trzymając zapalone świece, odnawiają przyrzeczenia chrzcielne: wyrzekają się Szatana i potwierdzają wiarę w Boga. Dla chrześcijanina te słowa oznaczają chęć ich realizacji w swoim życiu.

Aby dopełnić obrzędów odnowienia chrztu, kapłan kropi wiernych wodą święconą, przez którą niegdyś zostali włączeni do społeczności Kościoła. Liturgię chrzcielną kończy modlitwa powszechna.

Liturgia Eucharystyczna

Dostępujemy w niej największego z otrzymanych darów, czyli komunii z Jezusem Chrystusem. On nie tylko pokonał śmierć, przywracając nam życie, ale dał nam swoją rzeczywistą obecność w Eucharystii, byśmy mogli już na ziemi kosztować szczęścia nieba.

Pozostałe zdjęcia: