W drugim czytaniu na Środę Popielcową św. Paweł pisze:

W imieniu Chrystusa spełniamy posłannictwo jakby Boga samego, który przez nas udziela napomnień. W imię Chrystusa prosimy: pojednajcie się z Bogiem. On to dla nas grzechem uczynił Tego, który nie znał grzechu, abyśmy się stali w Nim sprawiedliwością Bożą.
Współpracując zaś z Nim napominamy was, abyście nie przyjmowali na próżno łaski Bożej. Mówi bowiem Pismo:
«W czasie pomyślnym wysłuchałem ciebie,
w dniu zbawienia przyszedłem ci z pomocą».
Oto teraz czas upragniony, oto teraz dzień zbawienia.

2 Kor 5, 20 – 6, 3

Od dziś trwa czas upragniony, czas Wielkiego Postu, czas w którym mamy kolejną szansę by pojednać się z Bogiem. Przyjrzyjmy się dziś różnym kwestiom związanym z poszczeniem i czasem Wielkiego Postu.

Post – ale po co?

Po co pościć w dzisiejszych czasach?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu, katolicy na całym świecie przestrzegali wytycznych Kościoła,  kiedy i jak pościć, czasem co do grama określających ile mięsa należy zjeść. Dziś, post nadal związany jest z ograniczaniem jedzenia i picia, ale, szczególnie w sytuacjach, gdy zdrowie nie pozwala zwyczajowo pościć, stosuje się rezygnowanie z innych przyjemności.

Praktyka poszczenia jest chyba tak stara jak ludzkość. W kulturach pierwotnych, myśliwy pościł, by zdobyć więcej pożywienia. Wierzono bowiem, że post pozwala w magiczny sposób ujarzmić naturę. Szamani i pierwotni kapłani pościli, by doznać wizji. Rdzenna ludność Ameryk pościła, by pokazać siłę i wytrzymałość.

W Starym Testamencie, Izraelici pościli, by Bóg zesłał im łaski, o które prosili. Pościli, by przygotować się do wojny, na znak żałoby, pokuty oraz w czasach nieszczęść i niepokoju.

Żydowskie prawo nakazywało post tylko w jednym dniu w roku: na święto Yom Kippur, ostatnim z 10 dniu pokuty przed Nowym Rokiem. Jednakże, specjalne posty mogły być nakazywane w obliczu szczególnych nieszczęść, takich jak głód. Obserwowano też prywatne posty – niektórzy żydzi pościli co wtorek i czwartek.

Pościły niemal wszystkie pierwszoplanowe postaci biblijne: Mojżesz, Dawid, Eliasz, Estera, Daniel, Paweł i inni apostołowie. Pościł też Jezus i zachęcał do postu, nie zostawił jednak szczegółowych regulacji, jak to czynić.

Współcześnie Kościół również nie określa szczegółowo praktyk postnych. Fundamentalnym nakazem jest uczynienie z okresu Wielkiego Postu czasu pokuty, uzależniając jej formę od okoliczności. W mocy nadal pozostają dość szczegółowe nakazy dotyczące Środy Popielcowej i Wielkiego Piątku. Oto, co Kodeks Prawa Kanonicznego mówi o dniach pokuty:

Kanon 1249 – Wszyscy wierni, każdy na swój sposób, obowiązani są na podstawie prawa Bożego czynić pokutę. Żeby jednak wszyscy przez jakieś wspólne zachowanie pokuty złączyli się między sobą, zostają nakazane dni pokuty, w które wierni powinni modlić się w sposób szczególny, wykonywać uczynki pobożności i miłości, podejmować akty umartwienia siebie przez wierniejsze wypełnianie własnych obowiązków, zwłaszcza zaś zachowywać post i wstrzemięźliwość, zgodnie z postanowieniami zamieszczonych poniżej kanonów.

Kanon 1250 – W Kościele powszechnym dniami i okresami pokutnymi są poszczególne piątki całego roku i czas wielkiego postu.

Kanon 1251 – Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa lub innych pokarmów, zgodnie z zarządzeniem Konferencji Episkopatu, należy zachowywać we wszystkie piątki całego roku, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość. Natomiast wstrzemięźliwość i post obowiązują w środę popielcową oraz w piątek Męki i Śmierci Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Kanon 1252 – Prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły czternasty rok życia, prawem zaś o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia sześćdziesiątego roku życia. Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczyć się o to, ażeby również ci, którzy z racji młodszego wieku nie związani jeszcze prawem postu i wstrzemięźliwości, byli wprowadzeni w autentyczny duch pokuty.

Kanon 1253 – Konferencja Episkopatu może dokładniej określić sposób zachowania postu i wstrzemięźliwości, jak również w całości lub części zastąpić post i wstrzemięźliwość innymi formami pokuty, zwłaszcza uczynkami miłości i pobożności.

Post w historii chrześcijaństwa

Przez pierwsze trzy stulecia, chrześcijanie pościli od kilku dni do tygodnia. Czasami pościli w środy (dzień zdrady Judasza) i w piątki (dzień śmierci Jezusa). Poszczono w oczekiwaniu na przyjście Jezusa łącząc post z jałmużną – to, czego nie spożyto oddawano ubogim.

Na początku, post był dobrowolny dla członków Kościoła a przymusowy tylko dla kandydatów do chrztu. Pod koniec czwartego wieku, pojawia się regularny czterdziestodniowy post przed Wielkanocą. Od piątego wieku, prawa dotyczące postu stają się coraz bardziej surowe, nakazujące m.in. powstrzymywanie się od ryb, mięsa i nabiału. Można było spożyć tylko jeden posiłek wieczorem a zakaz spożywania mięsa obowiązywał również w niedzielę.

W dziewiątym wieku przepisy złagodniały – pozwolono spożywać ryby i jajka, zaś jedyny posiłek można było spożyć wcześniej w ciągu dnia. W trzynastym wieku dozwolono spożywanie płynów. Pod koniec czternastego wieku można było już jeść chleb, warzywa i owoce pod koniec dnia, pod warunkiem, że nie stanowiły jednolitego posiłku. W szesnastym wieku pozwolono na lekkie śniadanie.

Co ciekawe, pojęcie “mięso” nie jest jednoznaczne – zależy bowiem od tradycji, kulturowych wyborów i dostępności pożywienia w danym rejonie. Na przykład, w Wenezueli, katolicy mogą spożywać mięso kapibary:

zaś biskup Nowego Orleanu w 2014r. pozwolił jeść mięso aligatora (jakby nie patrzeć, zwierzęcia wodnego) w czasach pokuty.

Jak pościć?

Najważniejszym nakazem dotyczącym postu, jest ten z ust samego Jezusa:

Kiedy pościcie, nie bądźcie posępni jak obłudnicy. Przybierają oni wygląd ponury, aby pokazać ludziom, że poszczą. Zaprawdę, powiadam wam: już odebrali swoją nagrodę. Ty zaś, gdy pościsz, namaść sobie głowę i umyj twarz, aby nie ludziom pokazać, że pościsz, ale Ojcu twemu, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie. Mt 6: 16-18

Niektórzy poszczą, by wyprosić jakieś łaski, inni, by przebłagać Boga za popełnione grzechy. W głębszym jednak znaczeniu, post to forma modlitwy – modlitwy w czynie. Post pomaga doświadczyć i wyrazić:

• głód Boga
• zdanie się na Bożą łaskę (jedzenie pochodzi od Boga)
• słabość i przemijalność człowieka
• wolę przemiany życia
• empatię wobec cierpiących, głodujących i biednych

W tym roku, jesteśmy szczególnie zachęcani do praktyk miłosierdzia. Ojciec święty, w Orędziu na Wielki Post 2016 pisze:

Miłosierdzie Boże zmienia serce człowieka i pozwala mu doświadczyć wiernej miłości, sprawiając, że i on staje się zdolny do miłosierdzia. Wciąż odnawiającym się cudem jest fakt, że miłosierdzie Boże może opromienić życie każdego z nas, pobudzając nas do miłości bliźniego i tego, co tradycja Kościoła nazywa uczynkami miłosierdzia względem ciała i duszy. Przypominają nam one o tym, że nasza wiara wyraża się w konkretnych, codziennych uczynkach, które mają pomagać naszemu bliźniemu w potrzebach jego ciała i duszy i na podstawie których będziemy sądzeni: karmienie, nawiedzanie, pocieszanie, pouczanie. Dlatego życzyłem sobie, „aby chrześcijanie zastanowili się podczas Jubileuszu nad uczynkami miłosierdzia względem ciała i duszy. Będzie to sposób na obudzenie naszego sumienia, często uśpionego w obliczu dramatu ubóstwa, a także na wchodzenie coraz głębiej w serce Ewangelii, gdzie ubodzy są uprzywilejowani przez Boże miłosierdzie”(Misericordiae Vultus, 15). Bowiem to w człowieku ubogim i potrzebującym ciało Chrystusa „staje się znów widoczne w umęczonych, poranionych, ubiczowanych, niedożywionych, uciekinierach…, abyśmy mogli Go rozpoznać, dotknąć i troskliwie Mu pomóc” (tamże). Niebywała i skandaliczna tajemnica przedłużającego się w dziejach cierpienia Niewinnego Baranka, krzaku gorejącego bezinteresowną miłością, przed którym można tylko, jak Mojżesz, zdjąć z nóg sandały (por. Wj 3, 5); a jeszcze bardziej, gdy ubogim jest brat lub siostra w Chrystusie cierpiący z powodu swojej wiary

W naszej parafii, zachęcamy do uczestnictwa w piątkowych drogach krzyżowych o godz. 15.30 oraz w nabożeństwach Gorzkich Żali po każdej niedzielnej sumie.

Oczywiście, Wielki Post sprzyja przeżywaniu rekolekcji (również internetowych). Polecamy niezawodnego o. Adama Szustaka:

Środa Popielcowa

Na koniec kilka słów o Środzie Popielcowej. Użycie popiołu jako znaku pokuty i przebłagania jest głęboko zakorzenione w żydowskiej tradycji. Żydowskie praktyki pokutne przeniosły się do chrześcijaństwa. W czwartym wieku, grzesznicy w ramach pokuty za szczególnie ciężkie grzechy stawali w Środę Popielcową przed swoim biskupem, a ten posypywał im włosiennice popiołem. Penitenci nosi taką włosiennicę przez cały Wielki Post jako publiczną oznakę grzeszności.

Posypywanie głów popiołem w Środę Popielcową stało się powszechne w 11. wieku. W dwunastym wieku rozpoczęła się praktyka spopielania zeszłorocznych palm.

Oto galeria ukazująca obrzęd posypywania głów popiołem w naszym kościele: